Kök hücre

Bilim adamlarının verdikleri bilgiye göre tedavide kullanılan kök hücreler "embriyonik" ve "somatik" olmak üzere iki çeşittir. Embriyonik kök hücre, herhangi bir organdan alınan hücrenin gönüllü bir kadından alınıp içi boşaltılan yumurtanın içine konulmasıyla elde ediliyor. Bu embriyonal hücre, rahimde değil, laboratuvarda çoğaltılıyor. Elde edilen hücreler hangi organa yerleştirilirse o hücreye dönüşebiliyor. Ancak bazen bir hastaya uyacak embriyon yapısını bulmak için çok sayıda embriyonun kök hücreye çevrilmesi gerekiyor.

Somatik kök hücreler ise yetişkinlerin kan ve kemik iliğinde bulunuyor. Ancak sayıları çok daha az. Bu hücreler de hastalığın bulunduğu organa enjekte edilerek tedavide kullanılıyor.

Güney Koreli uzmanların insan embriyonu klonlamasıyla doruğuna varan kök hücre çalışmaları yaklaşık kırk yıl önce başlamış, 2005 yılında Britanyalı ve İtalyan bilim adamları, embriyonik kök hücrelerinden sinir hücresi üreterek alzheimer ve parkinson hastalıklarının tedavisinde kullanmışlar. Bütün bu gelişmelere rağmen bir yandan çalışmalar, diğer yandan din, ahlak ve hukuk açısından tartışmalar devam ediyor.

Üretme ve tedavi için kullanma konusuna olumlu bakanlardan Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kemik İliği Transplantasyonu Bilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Taner Demirer'in görüş ve değerlendirmesi şöyle: "Türkiye'de embriyonik kök hücre çalışması yapılmıyor ama bazı üniversitelerde bireysel çalışmalar var. Çalışmaları durdurmak doğru değil. Elde edilen embriyonik kök hücreler normal embriyon özelliği taşımıyor, anne karnındaki ceninlerin hayatına son verilmesi gibi bir durum söz konusu değil. Parkinson, böbrek, karaciğer, kalp yetmezliği gibi rahatsızlığı bulunan hastalardan alınacak herhangi bir hücre çekirdeği bir kadından gönüllü alınacak yumurta içine yerleştirilmesiyle laboratuvar ortamında embriyon elde ediliyor ve 'kişiye özel, özdeş hücreler' üretiliyor. Bu hücrelerin hasta organa verilmesiyle organın güçlendirilmesi sağlanır. Ama eğer bu hücrenin yerleştirildiği yumurtayı alıp rahme koyarsanız klonlama olur. Bunu desteklemiyoruz. Laboratuvar ortamında araştırma maksatlı yapılan embriyonik kök hücre çalışmalarının ise sakıncası yoktur. Parkinson, MS, karaciğer, böbrek, beyin felci, kalp yetmezliği gibi hastalıkların tedavisinde, bu organlardaki hücreler kendine özdeş hücre istiyor. Bu çalışmalar sayesinde organların güçlendirilmesinin yanı sıra zamanla yeni organlar da üretilecek."

Bu bilgiler çerçevesinde kök hücre meselesine dinin ne diyeceği konusuna gelelim:

Buna benzer meseleler tüp bebek uygulamasında ortaya çıkmıştı. Yumurta ile spermin nikahlı karı kocaya ait olması şartıyla tüp bebek uygulamasının caiz olduğu İslam alimleri arasında -bazı itirazlara rağmen- genel kabul gördü. Bu uygulamada önemli bir mesele de "birden fazla yumurtanın aşılanması ve birden fazla embriyo oluşturulması, sonra bunlardan bir kısmının imha edilmesi, sağlam ve canlı olanların rahime yerleştirilmesi" idi; yani "henüz rahime yerleştirilmemiş embriyonun cenin sayılıp sayılmayacağı, imha edilmesinin caiz olup olmadığı" sorusu ortaya çıkmıştı. Bu soruya benim verdiği cevap şudur: Aşılanmış yumurta rahime yerleşip cidara tutunarak beslenmeye başlayınca, müdahale edilmediği takdirde gelişir ve insan olarak doğar. İşte bunun -ki, bu cenindir- imha edilmesi (alınması, kürtaj yapılması, düşürülmesi...) caiz değildir. Rahime yerleştirilmemiş embriyo ise kendi haline bırakıldığı takdirde gelişip insan olarak doğmaz; bu sebeple buna insan olarak bakmamak gerekir ve imha edilebilir.

Somatik kök hücrenin tedavide kullanılmasında zaten bir sakınca yoktur.

Embriyonik kök hücreye gelince bundan insan üretilmediğine göre -ki, bu caiz değildir- yumurtanın yabancıdan alınmasında bir sakınca olamaz; yabancıdan kan ve organ almaya benzer. Rahimde değil de laboratuar ortamında bulunan kök hücreye insan demediğimize göre, ona bir organ gibi baktığımıza göre (çünkü bundan organ üretilecek veya mevcut bir organ tedavi edilecek) kök hücrenin tedavide kullanılması da caiz olacaktır, olması gerekir.

2 Ekim 2005
Pazar