Ramazan (20)
Zekât ve Fitre (3)
Zekât kimlere verilir?
Zekâtın kimlerin, hangi derecede zengin olanların verecekleri konusu daha önce açıklanmıştı. Zekâtı belli bir zenginliğe, servet fazlasına sahip olanlar, geliri olmayanlara veya geliri olsa bile giderini karşılamayanlara, temel ihtiyaçlarını kendi imkânlarıyla gideremeyenlere vereceklerdir. Zekât verecek kadar zengin olmayanlar, "zekât almaya hak kazanmış yoksu" sayılmaktadır. "Allah'tan bir farz olarak yoksullara, düşkünlere, (zekâtı toplama ve dağıtma işinde çalışan) memurlarına, kalpleri İslâm'a ısındırılmak istenenlere verilir; kölelerin, borçluların, Allah yolunda olanların ve yolculukta ihtiyaç içine düşenlerin ihtiyaçları için sarfedilir" (Tevbe: 9/60)
"Allah yolunda olanlar"dan maksat kimlerdir? Yorumcuların çoğuna göre bunlar İslâm askerleridir; Allah'ın dînini ve müslümanları korumak, İslâm'ı insanlara ulaştırmak için gerektiğinde savaşanlardır. Bazı yorumcular bu kavramı geniş tutarak içine, savaş dışındaki bir kısım çalışmaları ve hizmetleri de sokmuşlardır. Buna göre dîne ve millete faydası dokunacak ilmin taliplerine (öğrencilerine) ve hayır kurumlarına da zekât verilir.
Kölelere zekâttan pay ayırılmış olması, İslâm'ın köleliğe karşı olduğunu, onu zaman içinde ortadan kaldırmak için tedbir aldığını göstermektedir.
Fitre, hicretten sonraki ikinci yılda oruç ile birlikte farz (Hanefîlere göre vacip) kılınmıştır. Borç olarak tahakkuk etmesi Ramazan bayramının birinci günü tan yerinin ağarması ile başlar, ancak daha önce ödemek de câizdir. Zekât verecek kadar serveti olanlar hem kendileri, hem de bakmakla yükümlü oldukları aile fertleri için fitre öderler. Türkçe'de fitre denilen "fıtra", hem oruç açmak mânâsındaki iftarın köküdür hem de yaratılış mânâsındaki fıtrattır. Fitre, oruç ibâdeti ile geçirilmiş bir ayın teşekkürü ve insan olarak yaratılmış olmanın minneti olarak ödenir, bayramda yoksulların da sevinmelerini sağlar.
Hurmadan, üzümden, buğdaydan... şeklindeki farklı maddeler ve bunlara bağlı farklı para miktarları kafaları karıştırmaktadır. İşin esası şudur: Her ailenin temel beslenme maddesi ne ise onun orta kaliteli olanından, bir yoksulun bir günlük yiyeceğini karşılayan miktardır. Bir aile bayram günü bir yoksulu yemeğe çağırsa, uğurlarken de -akşam karnını doyuracak kadar bir diş kirası verse fitreyi ödemiş olur. Bunu karşılayacak parayı vermekle de fitre borcu ödenir. Aylık, yıllık mutfak masrafınızı fert başına günlük olarak hesap edebiliyorsanız fitre miktarını da bulmuş olursunuz. Bir başka ölçü de şudur: İçi (2176) gram arpa alacak bir kabı dolduracak kadar arpa, buğday, kuru üzüm, hurma kaç lira ediyorsa fitra miktarı da odur; bunların mal olarak verilmesi de, birinin veya ortalamasının bedelinin verilmesi de câizdir.
Zekât ve fitre verilen kimseye bunun zekât veya fitre olduğunu açıklamak gerekli değildir.