F- TEORİ VE PRATİKTE İSLÂM HUKUKUNUN BUGÜNÜ VE GELECEĞİ:
Bu son bahiste sözü, İslâm Hukukunun, hem yürürlük açısından, hem de ilmî ve teorik çalışmalar ve gelişmeler bakımından bugünü ve geleceğini ele alan, tasvir eden ve tahminlerde bulunan üç yazara bırakıyoruz.

1- Prof. Fuad Köprülü:
"Bugün İslâm dünyasının birçok sâhalarında, tamamiyle değilse bile, kısmen "müsbet hukuk" esaslarından biri olarak yaşayan, yüz milyonlarca insanın hukukî münasebetlerini tanzim hususunda fiilî bir rol oynayan ve birçok müslüman memleketlerinde "teşrî'i" (législatif) faâliyetin başlıca mesnedini teşkil eden fıkhın, istikbalde nasıl bir tekâmüle maruz kalacağı hakkında şimdiden bir şey söylenemez. Dînî esaslara dayanan nazarî ve ideal bir sistem olması itibarı ile, mahiyetinde mündemiç bulunan değişmezlik karakteri, her "müsbet hukuk" hayat zaruretleri karşısında daimi bir tehavvüle maruz kalacağına göre, bilhassa ictihad kapısının artık kapandığını kabul eden sünni mezheblerin aksine, bu kapıyı açık tutan mezheblerin hakim olduğu yerlerde, yeni ictihadlar ile değişerek bugünün ictimâî ve iktisâdî icaplarına uygun yeni bir mecrâ alacak mı; yoksa, diğer İslâm memleketleri de, Türkiye gibi, fıkha dayanan eski hukuki an'aneler ile alâkalarını kesmek gibi radikal bir inkilâp yapmak mecburiyetinde mi kalacaklar? Bu hususta bir şey söylemeğe şimdilik imkân yoktur. Fakat her ne olursa olsun, insanlık tarihinin büyük hukuk sistemlerinden biri olmak itibarı ile, fıkıh tetkikleri, hukuki ehemmiyetlerini daima muhâfaza edeceklerdir. Bundan başka, hukukî hayatları üzerinde asırlarca müessir olması bakımından, bütün müslüman milletlerin hukuk tarihlerini vücuda getirebilmek için de, fıkhın, gerek sistematik ve gerek tarihi bakımdan tetkiki, daima ilmî bir zaruret olarak kalacaktır. Osmanlı İmparatorluğu devrinde tatbik mevkiinde bulunurken, hemen hiçbir objektif ve ilmî tetkike mevzû teşkil edemeyerek, daha ziyade bir takım basit ders kitapları çerçevesi içine sıkışıp, Hanefî mezhebi dışındaki mezheblere ait tetkiklere tamamiyle yabancı kalan fıkıh tetkikleri, Türkiye'de kanunşinaslar değil, fakat hakiki hukuk âlimleri yetiştiği ve şimdiye kadar tamamiyle ihmal edilmiş bulunan Türk hukuk tarihinin tesisi yolunda ciddî gayretler sarfedildiği takdirde memleketimizde de çok zengin bir tetkik sâhası olarak tekrar lâyık olduğu ehemmiyet ve kıymeti kazanacaktır."(89)
Prof. Köprülü, kanun yapma ve uygulamada bir kaynak olarak fıkhın hayatiyetini koruyup koruyamıyacağı konusunda şimdilik bir şey söylememekle beraber bunun, ictihad kapısını açarak, yeni ictimâî ve iktisâdî icaplara cevap vermesine bağlı bulunduğunu îmâ etmektedir. Öte yandan mukayeseli hukuk tetkiklerinde ve millî hukuk tarihinin yazımında fıkhın, daima önemini koruyacağı ve araştırma konusu olacağı gerçeği, Prof. Köprülü tarafından da kuvvetle ifade edilmektedir.