HayrettinKaraman.net Site Ana Sayfasına Geçiş Facebook Sayfasına Geçiş Twitter Sayfasına Geçiş instagram Sayfasına Geçiş YouTube Sayfasına Geçiş
Siteden rastgele bir sayfa seçer. Hafızadaki önceki sayfaya döner Hafızadaki sonraki sayfaya döner
 


3- İctihad ve İftâ Bakımından Sahâbe:
Muhammed b. Sa'îd el-Basîrî (v. 696/1297), İbn Hacer el-Heytemî (v. 974/1566) gibi bazı müellifler bütün ashâb-ı kirâmın müctehid olduklarını ileri sürmüş iseler de bu, sevgi ve saygıya dayalı hissi bir değerlendirmeden öteye geçmemektedir. Buna karşı Ebû-İshâk eş-Şirâzî (v. 476/1083) İmam Gazzâlî (v. 505/1111) gibi zevatın değerlendirmeleri daha ilmî ve gerçekçidir. Bunlardan birincisinin mevzûumuzla ilgili ifadesi şudur: "Biliniz ki Rasûlullah ile beraber olan ve genellikle O'ndan ayrılmayan sahâbenin çoğu fakihtir, müctehiddir. Çünkü ashâb için fıkhın kaynakları Allah ve Rasûlü'nün hitapları ile bu iki hitaptan aklın çıkardığı mâna ve hükümler, Rasûlullah'ın davranışları ile aklın bu davranışlardan çıkardığı hükümlerdir. Bunlardan Allah Teâlâ'nın hitâbı Kur'ân-ı Kerîm'dir. Bu Kitâb onların dili ile gönderilmiş, âyetleri ashâbın bildiği sebepler ve içinde yaşadıkları olaylar çerçevesinde nâzil olmuştur. Bu sebeple ashâb onun hem lâfzını, hem mefhumunu, hem lâfızdan çıkan mânasını, hem aklın muhâkemesine dayanan mânasını kolayca anlamışlardır. Ebû-Ubeyde'nin Mecâzu'l-Kur'ân isimli eserinde zikrettiği üzere, hiçbir sahâbînin, Kur'ân'dan bir yeri anlamak için Rasûlullah'a başvurduğu nakledilmemiştir. Rasûlullah (s.a.)'in hitabı da ashâbın dili iledir; onun da mânasını bilmekte; lafzı, mefhumu ve delâleti ile onu anlamakta güçlük çekmemektedirler. Allah Rasûlü'nün ibâdet, muâmelât, ahlâk ve siyâset olarak ortaya çıkan bütün davranışları, ashâbın gözü önünde cereyan etmektedir, bunları anlamış ve tekrar tekrar görerek iyice kavramışlardır. Bu sebepledir ki Rasûlullah: "Ashâbım yıldızlar gibidir, hangisini izleseniz doğru yolu bulursunuz" buyurmuştur. Onların Rasûlullah'tan naklettikleri sözler ve O'nun, ibâdet ve diğer konulardaki davranışları ile ilgili vasıflandırmalar üzerinde durup düşünen herkes, onların fıkıh bilgilerini ve üstün vasıflarını kesin olarak öğrenmiş olur. Şu var ki onlar arasında fetvâ ve hüküm vermek, helal haram konusunda söz söylemekle meşhur olanları belli bir guruptan ibarettir."(5)
İmam Gazzâlî aynı konuda şu satırları kaydetmiştir: "Râşid halîfelerin müctehid oldukları açık olarak bellidir; çünkü müftî ve müctehid olmayan bir kişi devlet başkanlığına ehil olamaz. Sahâbe zamanında fetvâ verenler de müctehiddir; Abâdile, Zeyd b. Sâbit, Muâviye bunlardandır; sonuncusunu bir meselede Şâfiî taklid etmiştir. Hz. Ömer'in halîfe namzedini tesbit etmeleri için tayin ettiği kişilerin (Talha, Zubeyr, Sa'd b. Ebî-Vakkas, Ali, Osman ve oğlu İbn Ömer) de müctehid oldukları söylenmiştir... Kadı'nın (Ebû Bekir el-Bakıllânî) dediğine göre Ebû Hureyre müftî (müctehid) değil, hadîs râvilerindendir. Bu konuda, bizce kaide şudur: Onların yaşadığı asırda kim fetvâ verdi ve bundan menedilmedi ise o kişi kesin olarak müctehiddir. Fetvâ vermeye hiç kalkışmamış olan kesin olarak müctehid değildir. Fetvâ verip vermediği konusunda tereddüdümüz olanların, müctehid olmaları konusunda da tereddüdümüz vardır. Ashâb-ı kirâmın bir kısmı kendilerini ibâdete vermişlerdir, ilim ile meşgul olmamışlardır. Bir kısmı ilim ile meşgul olmuşlardır. İçlerinden amel (iş ve ibâdet) ile meşgul olanlarda ictihad derecesi yoktur. İlim ile meşgul olan ve fetvâ verenler ise müctehiddirler."(6)
Kanâatimize göre bu konuda ashâbı iki guruba ayırmak gerekir: Birinci guruba girenler, Kitâb ve Sünnet'ten yeterince bilgisi ve bunları hâdiselere uygulayacak kadar da anlayış ve yorum kabiliyeti olanlardır ve bunlar şüphesiz müctehid sahâbîlerdir. İkinci guruba girenler de iki kısımdır; birinci kısmın nakil bilgisi vardır, fakat anlayış ve yorum kabiliyetleri eksiktir. İkinci kısımdakiler ise her iki bakımdan da yetersizlik içinde olanlardır. Bir guruptaki sahâbe, belki fetvâ müctehidi değildirler, fakat kendilerine ulaşan delil (âyet, hadîs) ile ya bizzat anlayarak ve yorumlayarak, yahut başkalarına sorarak amel ettikleri için mukallid sayılmaları da mümkün olamaz; bunları kendileri için müctehid, yahut -sonraları meşhur olacak bir terime göre- ittibâ ehli saymak gerekecektir.
Verdikleri fetvâ sayısı bakımından sahâbe fukahâsı üç guruba ayrılmıştır. Bunlardan birinci gurupta Ömer, Alî, İbn Mes'ûd, İbn Ömer, İbn Abbâs, Zeyd b. Sâbit, Âişe vardır; İbn Hacer'in, İbn Hazm'den naklettiğine göre bu zevatın her birinin verdiği fetvâ birer büyük cilt kitaba konu olacak miktardadır.(7) Bu yedi fakih arasında fetvâsı en çok olan da İbn Abbâs'tır. İkinci gurupta yirmi sahâbî vardır: Ebû-Bekr, Osmân, Ebû-Mûsâ, Muâz b. Sa'd, Ebu Hureyre, Enes, Abdullah b. Amr, Selmân el-Fârisî, Câbir b. Abdullah, Ebû-Sa'îd el-Hudrî, Talha b. Ubeydullah, ez-Zübeyr b. el-Avvâm, Abdurrahmân b. Avf, İmrân b. Husayn, Ebû-Bekra, Ubâde b. Sâmit, Mu'âviye b. Ebî-Süfyân, Abdullah b. ez-Zubeyr, Ummu-Seleme. Bunların her birinin verdiği fetvâ bir küçük cilt tutacak kadardır. Üçüncü gurupta yer alan yüz yirmi kadar sahâbînin verdikleri fetvânın tamamı bir cilde sığacak miktardadır.(8)
Bahsin sonunda, başlıca sahâbe fukahâsının hayat hikâyeleri verilecektir.


5. Şirâzî, Tabakâtu'l-fukahâ, Beyrut, 1970, s. 35-36.
6. Gazzâlî, Menhûl, Dimaşk, 1980, s. 469-470. Konu ile ilgili başka nakiller için bak. Süyûtî, er-Reddu alâ men ahlede..., İskenderiye, 1984, s. 187-190.
7. İbn Hacer, İsâbe, C. I, s. 22.
8. Bu sahâbenin isim listesini Hacevî vermiştir; el-Fikru's-sâmî, C. I, s. 278 vd. Gerek Hacevî'nin ve gerekse İbn Kayyim'in bu listeden bazı isimlere itirazları ve listeye bazı eklemeleri vardır; İ'lâmu'l-muvakkı'în, C. I, s. 14 vd.



Buradaki iki mavi çizgi arası içerik site editörünce konulmuştur ve rastgele çıkmaktadır. İçeriğini onayladığımız anlamına gelmez, dikkatli davranın.

  Şu anda sayfası gösterilen kitap.
Bu Kitapta:
Önceki Başlık
Sonraki Başlık
İçindekiler
Site Sayfaları
Ana Sayfa
Hakkında
Makaleleri
Kitapları
Soru Konuları
Soru Listesi
Hayrettin Karaman`ın Sohbetleri
Şiirleri
Bestelenmiş ve Seslendirilmiş Şiirleri
Bütün site içeriğinin genel kelime indeksi.
Sitede Arama
Hayrettin Karaman'ın Siteye Son Eklenen Yazıları
E-posta
Siteyi Link ve Kaynak Gösterimi
m.HayrettinKaraman.net Mobil-Metin Versiyonu Hakkında

Facebook Sayfası:

Bulunduğunuz Sayfayı:



Sayfa başına gider Siteden rastgele bir sayfa seçer. Hafızadaki önceki sayfaya döner Hafızadaki sonraki sayfaya döner
   
Bu Kitapta: Önceki Başlık Sonraki Başlık İçindekiler